Możemy się w różny sposób bawić, przestawiając i odpowiednio układając litery. W ten sposób tworzymy np.
- palindromy (gr. palindromeo – biec z powrotem) – wyraz, liczba, zdanie, a nawet wiersz, który ma to samo znaczenie niezależnie od tego, czy czytamy go normalnie, czy od tyłu (czyli wspak). Współcześnie palindromy pełnią funkcję zabawy słownej. Prawdopodobnie tak było również i w przeszłości, choć pewne znaleziska sugerują, że palindromy mogły też mieć znaczenie magiczne.
Chcecie przykłady? Oto one: wyrazy - oko, kajak, Anna, lotto; zdania - kobyła ma mały bok; o, na Rybnik Papkin by rano; Zagwiżdż i w gaz; Raz czart - raz czar; A kilku tu klika; Ela tropi portale; Antek, obok Etna!; Ada, brata Tatar bada
Najdłuższym palindromem w światowym Internecie jest megapalindrom Tadeusza Morawskiego "Żartem w metraż" mający ponad 33 tysięcy liter, następne pod względem długości wśród polskich palindromów są dwa megapalindromy Józefa Godzica: "O, babo" oraz "Palindromem przez świat" mające ponad 6 tysięcy liter. Na czwartym miejscu jest niespotykany w literaturze innych narodów megapalindrom Tadeusza Morawskiego "Łan i figa gadów" mający ponad 4400 liter i będący jednocześnie wierszem (ośmiozgłoskowcem), kolejnym utworem jest tegoż autora megapalindrom "Te kramy - market" mający ponad 3 tysiące liter, a na szóstym miejscu mamy megapalindrom Stanislwa Barańczaka zaczynający się od słów "w lasku hulaka" i mający ponad 2500 liter. Taki zestaw naprawdę długich palindromów istnieje tylko w języku polskim. Jesteśmy pierwsi - ale przecież nie długość jest ważna, tylko humor i zabawa.
- alfabetony – termin oznazcający zdanie, którym poslugują sie klenci sklepów z maszynami do pisania i/lub komputerami, w celu sprawdzenia, czy wszystkie klawisze działają oraz czy przypadkiem projektant urządzenia nie zapomniał, osioł, przez gapiostwo o którejś z liter alfabetu.(cytat z Tuwima)
Alfabeton idealny to taki, który z jednej strony tchnie wzniosłością, z drugiej – pozwala rzeczywiście sprawdzić obecność wszystkich liter, z trzeciej wreszcie – dzięki swej maksymalnej zwięzłości ogranicza do absolutnego minimum pracochłonną czynność stukania w klawisze.
Przykłady alfabetonów:
"Dość gróźb fuzją!", klnę, "pych i małżeństw!"
Skłóć baśń grypą, zwędź flejtuchom niż!
- oanagramy – przestawianie liter imienia i nazwiska
Przykłady: Barańczaka
Onoanagramy imienia i nazwiska Adam Mickiewicz:
Wicek "imci" Mazda
Ewa Dizma-Kmicic
C. Mama-Dziewicki
Idzi Micwe-Macka
K. Mamci-Dziewica
Madzia M. Cwiecik
Mimecica Dziwak
W. Miedza-Macicki
Doskonałe źródła różnego rodzaju śmiesznostek i dziwiactw to zbiory: "Pegaz dęba" Juliana Tuwima i "Pegaz zdębiał" Stanisława Barańczaka
- anagramy – nazwa wywodząca się od słów greckich: ana- (nad) oraz grámma (litera), oznacza wyraz, wyrażenie lub całe zdanie powstałe przez przestawienie liter bądź sylab innego wyrazu lub zdania, wykorzystujące wszystkie litery (głoski bądź sylaby) materiału wyjściowego.
Najprostszy anagram to poukładanie liter w odwrotnej kolejności, np. kebab – babek. Przykładem jednego z prostych przestawień jest zamiana sylab w wyrazie ranty, dająca anagram: tyran. Przestawiając pojedyncze litery możemy otrzymać np. anagram narty.
W 1998 Barbara i Adam Podgórscy w swoim Vademecum szaradzisty (Wydawnictwo Kurpisz) jako rekordowy podało anagram złożony z 16 elementów: krasa, Arska, raska, sarka, askar, kasar, Raksa, sakra, Arkas, Araks, Karsa, rakas, Karas, Sakar, Skara, Askra. Nie należy go jednak traktować jako niezmiennik, ponieważ przybywa zarówno słów, jak i metod wyszukiwania. Już choćby w podanym "rekordzie" dociekliwy czytelnik zauważy brak jednego potocznego wulgaryzmu.
• pytanie Piłata Quid est veritas? (Co to jest prawda?) i odpowiedź Jezusa Vir est qui adest (Człowiek, który stoi przed tobą)
• Salvador Dali ↔ Avida Dollars (pazerny na dolary); przezwisko nadane przez André Bretona będącemu u szczytu popularności malarzowi
• postać z filmu Samotni Strzelcy, włamywaczka Yves Adele Harlow to anagram nazwiska ↔ Lee Harvey Oswald
• Julian Tuwim ↔ Lutni, ujaw mi!
• Tom Marvolo Riddle ↔ I am Lord Voldemort
• fikcyjne nazwiska, będące w rzeczywistości anagramami nazwiska Vladimira Nabokova, pojawiające się w jego książkach, takie jak: Vivian Darkbloom, Vivian Bloodmark, Blavdak Vinomori czy Dorian Vivalcomb.
Zachęcamy do wysłuchania dźwięku z audycji!
ah/KaW
